پوسيدگى دندان چرا و چگونه؟
نويسنده:خديجه جفاكش
منبع:روزنامه جوان
پوسيدگى دندان بيمارى عفونى قابل انتقالى است كه با فعاليت ميكروب ها در سطح دندان آغاز مى شود و در ساختمان آن پيشرفت مى كند. براى ايجاد پوسيدگى، مواد قندى هم بايد در دسترس باشند تا عامل خراب كننده ساختمان معدنى يعنى اسيد توليد گردد. در واقع پوسيدگى دندان تخريب بافت هاى سخت دندان است وقتى يك بيمارى در اثر فعاليت ميكروب ها ايجاد شود آن را بيمارى عفونى مى نامند و اگر بيمارى بتواند از محلى به محل ديگرانتقال يابد آن را قابل انتقال گويند. پس پوسيدگى مى تواند از يك دندان به ساير دندان ها سرايت كند.
نشانه هاى پوسيدگى
وقتى دندانى دچار پوسيدگى مى شود ممكن است يك يا چند مورد از علامت هاى زير را داشته باشد: ۱- تغيير رنگ ميناى دندان. در محل پوسيدگى مينا قهوه اى يا سياه رنگ مى شود ۲- سوراخ شدن دندان در محل پوسيدگى ۳- حساس بودن با درد گرفتن دندان در موقع خوردن غذاهاى سرد، گرم، ترش و شيرين ۴- حساس بودن يا درد گرفتن دندان وقتى كه دندان ها را روى هم فشار مى دهيم ۵- بوى بد دهان ۶- گيركردن مواد غذايى بين دندان ها و پاره شدن نخ دندان.
علل پوسيدگى
علل مختلفى براى ايجاد پيشگيرى مطرح شده است اما به طور كلى چهارعامل كلى ميكروب ها، موادقندى، مقاومت شخصى و دندان و زمان در ايجاد پوسيدگى دندان نقش دارند.
ميكروب هاى ايجاد كننده پوسيدگى
در دهان هر فرد به طور طبيعى انواع و اقسام ميكروب ها وجود دارد ولى همه ميكروب هاى موجود در دهان، پوسيدگى را به وجود نمى آورند. وقتى مدتى دندان تميز نمى شود ميكروب ها روى دندان لايه اى به نام پلاك ميكروبى را تشكيل مى دهند.
پلاك ميكروبى لايه نرم و غليظى است كه از مقدار زيادى باكترى هاى مختلف و سلول هاى موجود در دهان تشكيل مى شوند و چنان بر سطح دندان مى چسبد كه به آسانى با آب شسته نمى شود.هر چه زمان بيشتر مى گذرد، انواع مختلفى از ميكروب ها وارد پلاك ميكروبى مى شوند و بيمارى زايى آن را بيشتر مى كنند.ذكر اين نكته لازم است كه پلاك ميكروبى قابل ديدن نيست و بى رنگ است براى از بين بردن پلاك ميكروبى بايد با دقت و حوصله دندان را مسواك كرد.
مواد قندى
تقريبا همه مردم مى دانند كه مواد قندى دندان ها را خراب مى كند. ميكروب هاى موجود در پلاك ميكروبى از قند موجود در غذاها استفاده كرده و آن را به اسيد تبديل مى كند اين اسيد ميناى دندان را حل كرده و پوسيدگى آغاز مى شود. مصرف مواد قندى براى سلامت دندان ها ضرر دارد هر چه اين مواد بيشتر مصرف شوند تعداد دفعات مصرف آن ها زيادتر شود، چسبنده تر باشند و از نوع قند ساكاروز (قند معمولى) باشند، پوسيدگى بيشتر ايجاد مى كنند گرچه نمى توان مواد قندى را به طور كلى از غذاى روزانه حذف كرد اما مى توان با استفاده از راه هاى گوناگون اثر زيان آور آن را كاهش داد.
زمان و سرعت ايجاد پوسيدگى
پوسيدگى دندان در يك لحظه و يك روز انجام نمى شود، بلكه مدت زمانى لازم است تا مينا حل شده و بافت نرم مينا از بين برود. تحقيقات نشان داده است كه بعد از خوردن غذا و رسيدن مواد قندى به ميكروب هاى پلاك ۲ تا ۵ دقيقه طول مى كشد تا اسيد ايجاد شود در طى مدت ۱۰ دقيقه ميزان اسيد به حداكثر مقدار خود مى رسد سپس ۲۰ تا ۶۰ دقيقه در همان حال باقى مى ماند و بعد از آن به تدريج به حال عادى برمى گردد .با هر بار خوردن، محيط پلاك ميكروبى، اسيدى مى شود و تا اين محيط اسيدى به حالت عادى برگردد، با خوردن مجدد محيط دهان دوباره اسيدى مى گردد. به اين ترتيب دندان ها دچار پوسيدگى مى شود.اگر كودكى ۹ مرتبه در روز آشاميدنى شيرين مصرف كند پس از مدتى لكه هايى روى دندان هايش پيدا مى شود كه نشانه شروع پوسيدگى است.
مقاومت شخص و دندان
مجموعه اى از عوامل دفاعى در دهان هر شخص وجود دارد كه در برابر ايجاد پوسيدگى مقاومت مى كند. وضعيت بزاق دهان و سلول هاى موجود در آن، شكل و فرم دندان، طرز قرارگيرى دندان ها، جنس و نظاير اين ها تا حدودى در ميزان پوسيدگى تاثير دارند، علاوه بر اين برخى از مردم در برابر عوامل مخرب مقاومت بيشترى نشان مى دهند. مقاومت شخص ممكن است ارثى، مادرزادى يا اكتسابى باشد. همچنين مقاومت ممكن است هميشگى يا موقتى باشد. با اين وجود از نظر محققين دو عامل اصلى يعنى ميكروب ها و مواد قندى مهمترين عوامل ايجاد كننده پوسيدگى است البته راه هايى براى مقاوم كردن ساختمان دندان وجود دارد يكى از اين راه ها رساندن فلورايد به دندان ها است. فلورايد مقاومت دندان در برابر پوسيدگى را افزايش مى دهد.